Mae hawlfraint yn hawl eiddo deallusol sy'n bodoli'n awtomatig cyn gynted ag y bydd gwaith yn cael ei greu (h.y. nid oes angen i chi wneud cais am hawlfraint). Mae cyfraith hawlfraint wedi’i chreu er mwyn amddiffyn hawliau awduron, artistiaid, cerddorion, ffotograffwyr, cyhoeddwyr a chrewyr eraill.

Efallai y bydd angen i unigolion sydd am atgynhyrchu gwaith gwreiddiol eraill ofyn am ganiatâd i wneud hynny.

Mae Deddf Hawlfraint, Dyluniadau a Phatentau 1988 (CPDA) yn diffinio'r hyn y gallwn ac na allwn ei wneud. Hanfod y ddeddf yw amddiffyn buddiannau masnachol.

• Gweithiau llenyddol (print ac electronig)

• Gweithiau cerddorol
  

• Gweithiau artistig (diagramau, lluniau, ffotograffau)

• Recordiadau sain

• Ffilmiau, DVDs, fideos

• Darllediadau radio a theledu

• Trefniant teipograffyddol o rifynnau cyhoeddedig

 Mae'r gweithgareddau canlynol wedi'u cyfyngu o dan hawlfraint:

• Copïo

• Cyhoeddi copïau i'r cyhoedd, eu rhentu neu eu benthyca

• Perfformio, dangos neu chwarae yn gyhoeddus

• Darlledu

• Addasu neu newid gwaith

• Mewnforio, dosbarthu neu gaffael copïau sy'n torri hawlfraint

Nid yw cyfraith hawlfraint yn amddiffyn syniadau ar gyfer gwaith, dyma ble mae'n aml yn cael ei ddrysu â meysydd eraill o eiddo deallusol. I ddeall y gwahanol fathau o eiddo deallusol, a'r hyn y maent yn ei gwmpasu, gweler gwefan  Swyddfa Batenti gael mwy o fanylion.

Arweiniad i ddefnyddwyr â nam ar eu golwg

Pa mor hir mae'r hawlfraint yn para?

Mae hawlfraint yn berthnasol i wahanol fathau o waith am gyfnodau amrywiol:

Gallwch gopïo at ddibenion addysgol gan ddefnyddio'r 'eithriadau delio teg', yn gyffredinol derbynnir y terfynau ar gyfer delio teg fel a ganlyn:

• un bennod gyflawn o lyfr neu 5% o'r cyfanswm, pa bynnag un sydd fwyaf.

• un erthygl gyflawn o rifyn cyfnodolyn neu set o drafodion cynhadledd.

• adroddiad cyfan achos sengl o set o adroddiadau cyfraith.

• un stori fer neu gerdd (hyd at uchafswm o 10 tudalen) o flodeugerdd.

• dyfyniad byr o waith cerddorol, ar yr amod nad yw at ddibenion perfformio.

• gellir defnyddio darn byr o destun neu ffilm neu ddelwedd cyhyd â'i fod i egluro neu ymhelaethu ar bwynt a wneir gan athro fel cyfarwyddyd

Nid yw copi yn "deg" oni bai mai'r ateb i bob un o'r tri chwestiwn isod yw "ydy".

1. A yw'r copi yn cadw budd masnachol dilys perchennog yr hawlfraint? (e.e. ni ddylai'r defnyddiwr gopïo eitem mewn ymdrech i osgoi ei brynu)

2. A yw'r copi yn cael ei wneud ar gyfer y person sy'n copïo?

3. A yw'r copi at un o'r dibenion a ganlyn:

• Ymchwil o natur anfasnachol

• Astudiaeth breifat

• Beirniadaeth neu adolygiad

• Adrodd ar ddigwyddiadau cyfredol

• I'w ddefnyddio mewn arholiad

• I’w ddefnyddio (testun neu ddelwedd neu ffilm) ar gyfer Cyfarwyddo

Mae'n hanfodol rhoi cydnabyddiaeth lawn o ffynhonnell unrhyw ddeunydd a gopïwyd fel hyn lle bynnag y bo modd.

Mae'r trwyddedau sy'n cael eu cadw ar hyn o bryd gan wasanaethau llyfrgell Met Caerdydd yn cynnwys y canlynol:

Mae Met Caerdydd yn dal trwyddedau ar gyfer ein holl gronfeydd data a chyfnodolion electronig. Defnyddir symbol yn A - Z Cronfeydd Data i nodi bod yr adnoddau hyn yn 'amodol ar drwydded'.

Yn y mwyafrif o achosion, mae'r adnoddau hyn ar gael i staff a myfyrwyr Met Caerdydd o dan delerau caeth at ddibenion ymchwil ac astudio preifat, ond mae'n bwysig eich bod yn cadw at y telerau ac amodau penodol ar gyfer pob adnodd gan fod camddefnyddio yn peryglu mynediad electronig ar gyfer y brifysgol gyfan. Yn benodol:

• Ni ddylech roi eich enw defnyddiwr a'ch cyfrinair i unrhyw un arall i'w galluogi i gael mynediad i'n e-adnoddau

• Ni ddylech anfon copïau o unrhyw ran o'r wybodaeth a gasglwyd o'r cronfeydd data at ddefnyddiwr nad oes ganddo awdurdod i ddefnyddio'r adnodd

• Ni ddylech ailgyhoeddi'r deunydd ar unrhyw ffurf (h.y. ar y we, yn Moodle ac ati) heb ganiatâd penodol perchennog yr hawlfraint. Os ydych chi'n dymuno cyfeirio unrhyw un at gronfa ddata benodol neu erthygl cyfnodolyn, defnyddiwch hyperddolen yn lle.

Atgoffir staff a myfyrwyr o'r amodau defnyddio TG y maent wedi'u derbyn.

Anogir staff hefyd i edrych ar y Polisi Cyfathrebu Electronig a'r Canllawiau i Ddeddfwriaeth Gyfrifiaduron i gael mwy o wybodaeth.

Am unrhyw ymholiadau hawlfraint penodol ychwanegol ynghylch e-adnoddau, cysylltwch â electronicservices@cardiffmet.ac.uk​

Os ydych chi am ddefnyddio deunydd oddi ar y we, dylech fod yn ymwybodol, er bod rhywfaint o gynnwys ar y we yn cael ei gynnig am ddim i chi gopïo, nid yw'r mwyafrif ohono.

Bydd gan bob gwefan ei hysbysiad hawlfraint ei hun lle gallwch wirio'r cyfyngiadau ar ddefnyddio ei chynnwys.

Defnyddiwch yr URL i wneud hyn - gallwch hefyd ddarparu dolen i dudalen we (yn hytrach na chopïo ei chynnwys) i fodiwl Blackboard heb dorri cyfraith hawlfraint.

Mewnosod

Yn yr un modd, os ydych chi'n ymgorffori fideo YouTube neu fap Google mewn blog, rydych chi'n dod â ffynhonnell wreiddiol y cynnwys hwnnw i'ch gwefan yn hytrach na chreu copi arall ohono ac felly eto nid yw hyn yn mynd yn groes i hawlfraint.

Gofyn am ganiatâd i gopïo

Beth i'w wneud os yw cyfyngiadau hawlfraint yn eich atal rhag copïo a defnyddio cynnwys gwe yn y ffordd yr oeddech am wneud hynny:

• Os yw'r cynnwys hefyd yn bodoli ar ffurf print efallai y gallwch gael copi sydd wedi'i glirio at ddefnydd addysgol trwy ddefnyddio Gwasanaeth Digido’r Llyfrgell.
  

• Gallwch gysylltu â pherchennog yr hawliau yn uniongyrchol i ofyn am ganiatâd i ddefnyddio ei gynnwys.